Jaki związek mogą mieć bóle głowy, szumy uszne czy trzaski w stawach skroniowo-żuchwowych z cyfrowym projektowaniem uśmiechu?
Ano taki, że powyższe objawy najczęściej świadczą o niestabilności ortopedycznej układu ruchu narządu żucia. W jego skład, oprócz stawów skroniowo-żuchwowych (SSŻ) i mięśni żucia, wchodzą także zęby. To właśnie kontakty między zębami górnymi a dolnymi warunkują prawidłową lub nieprawidłową, stabilną bądź niestabilną pozycję SSŻ.
Dlatego ostatnim elementem leczenia wielu zaburzeń czynnościowych jest „ubraniе” pacjenta w nowy, prawidłowy „garnitur zębów” – kompatybilny z właściwą pozycją kłykci stawowych i zrównoważonym tonusem mięśniowym.
Zacznijmy od początku
Ludzka konstrukcja jest niezwykle precyzyjna – często znacznie bardziej, niż nam się wydaje. Dopiero gdy zaczyna coś boleć, zaczynamy interesować się przyczyną.
Gdy źródło dolegliwości lokalizuje się w obrębie głowy, pacjenci trafiają do stomatologów zajmujących się zaburzeniami narządu żucia – często po wcześniejszych konsultacjach u laryngologów czy neurologów. W wielu przypadkach okazuje się, że przyczyna bólu jest nieuchwytna w badaniach obrazowych czy laboratoryjnych.
Najczęstsze objawy zaburzeń SSŻ
- Bóle głowy, karku i szyi o charakterze napięciowym
- Napięcie mięśni żucia
- Zaciskanie lub zgrzytanie zębami
- Bóle zębów o trudnej do określenia lokalizacji
- Przeskakiwanie, klikanie lub trzaski w stawie skroniowo-żuchwowym
- Ograniczenie szerokiego otwarcia ust
- Szumy lub piski uszne
- Blokady SSŻ
- Starcie zębów
- Recesje dziąsłowe (odsłonięcie szyjek zębów)
- Nadwrażliwość zębów
Najczęstsze przyczyny dysfunkcji SSŻ
- przewlekły stres
- brak świadomości istnienia szpary spoczynkowej
- wady zgryzu
- nieprawidłowa funkcja języka (np. skrócone wędzidełko)
- wady postawy
- brak aktywności fizycznej
Jak diagnozujemy?
Podstawą jest dokładny wywiad oraz badanie czynnościowe układu ruchu narządu żucia, połączone z palpacją mięśni. Często źródeł dolegliwości jest kilka, więc jednym specjalistom trudno je wyeliminować.
Dlatego w naszej klinice pacjent prowadzony jest przez zespół współpracujących specjalistów:
- Lek. dent. Anna Jelito – diagnostyka URNŻ
Po badaniu dr Jelito ocenia, czy dolegliwości mają podłoże napięciowe. Jeśli tak – od razu rozpoczyna terapię manualną, która często przynosi pacjentowi natychmiastową ulgę.
- Mgr Piotr Sorek – fizjoterapeuta
Kontynuuje terapię manualną w obrębie głowy i szyi. Jeśli pacjent trafia najpierw do niego, kierowany jest na pełną diagnostykę TMJ do stomatologa.
- Mgr Marcin Kieres – fizjoterapeuta, podolog
Bada pacjentów z podejrzeniem przyczyn wstępujących, wynikających z nieprawidłowej postawy ciała.
Diagnostyka wsparta jest analizą zdjęć OPG oraz CBCT stawów skroniowo-żuchwowych. W razie potrzeby konsultujemy je z radiologiem.
Etapy leczenia
- Badanie czynnościowe URNŻ – wstępna diagnoza
- Fizjoterapia / analiza posturalna
- relaksacja mięśni
- ćwiczenia wspomagające prawidłową pracę SSŻ i języka
- korekcja postawy
- ewentualne wkładki ortopedyczne
Z uwagi na liczne przyczyny i złożoność patomechanizmów, proces leczenia zwykle trwa od 6 miesięcy do nawet 2–3 lat.
W naszej klinice opracowaliśmy algorytmy, które pozwalają pacjentowi zrozumieć przebieg terapii – od diagnostyki po trwałe efekty. Zespół specjalistów analizuje indywidualne dane i przygotowuje spersonalizowany plan leczenia.
Ciekawostka nr 1
Brak równowagi w SSŻ może negatywnie wpływać na postawę ciała, powodując napięcia mięśni całego układu ruchu, niewspółosiowość oraz objawy takie jak: bóle głowy, szyi, pleców, ramion, zawroty głowy czy przewlekłe zmęczenie.
Działa to również w drugą stronę: nieprawidłowa postawa (np. wady stóp, zaburzenia w stawach biodrowych) może wpływać na szczękę i destabilizować SSŻ.
Ciekawostka nr 2
W warunkach fizjologicznych kontakty między zębami powinny występować tylko podczas jedzenia.
Przy wadach zgryzu, starciach czy ubytkach mogą pojawiać się dźwięki: kliknięcia, trzaski, przeskakiwanie – to znak niestabilności i możliwego przemieszczenia krążka stawowego.
Szynoterapia pozwala zlikwidować lub znacznie zredukować te objawy.
Ciekawostka nr 3
Prawidłowa anatomia zębów – przy zachowanej okluzji – jest gwarantem stabilności ortopedycznej stawów uzyskanej w trakcie terapii.
Co więcej, zęby są elementem pudła rezonansowego, które wpływa na brzmienie głosek i dźwięczność mowy.
Ciekawostka nr 4
Starte zęby mogą wpływać na:
- wyciek powietrza podczas mówienia
- świszczący sposób artykulacji
- zmianę mimiki
- unikanie uśmiechu lub przesadne uśmiechanie się
- pogłębienie bruzd nosowo-wargowych i zmarszczek
Odbudowa zębów – a więc przywrócenie prawidłowych proporcji – odwraca te procesy.
To właśnie w tym momencie wkracza cyfrowe projektowanie uśmiechu.
Szczegółowa diagnostyka TMD
Wykonujemy:
- CBCT szczęki i żuchwy
- CBCT stawów skroniowo-żuchwowych
- zdjęcie cefalometryczne
- skany wewnątrzustne
- rejestrację ruchów żuchwy za pomocą Modjaw
Szynoterapia
Po wyrównaniu tonusu mięśni wykonujemy twardą szynę stabilizującą (bioortezę).
Pacjent nosi ją całą dobę przez minimum 6 miesięcy – również podczas posiłków.
Regularne wizyty kontrolne pozwalają nam na precyzyjne dopasowanie szyny.
Co dzieje się po szynoterapii?
Po terapii szyną cały układ ruchu narządu żucia funkcjonuje prawidłowo… oprócz zębów.
Po zdjęciu szyny okazuje się często, że brakuje między nimi stabilnych kontaktów, a pacjent nie jest w stanie znaleźć wygodnej pozycji.
To moment na odbudowę prawidłowych relacji zgryzowych – zgodnie z wcześniej opracowanym planem, który może zostać zmodyfikowany po analizie finalnych warunków zwarciowych.
Opcje leczenia:
- odbudowa prawidłowej anatomii zębów (kompozyty lub korony)
- uzupełnienie braków zębowych (implanty, mosty)
- leczenie ortodontyczne
- zabiegi chirurgiczne wspomagające leczenie ortodontyczne (np. kortykotomia)
- zabiegi periodontologiczne (np. gingiwoplastyka)
Jak wygląda proces projektowania uśmiechu?
Relacja między zębami po terapii zostaje zeskanowana i wysłana do laboratorium wraz ze zdjęciami pacjenta.
Nowoczesne technologie umożliwiają nakładanie skanów 3D na fotografie, dzięki czemu lekarz i pacjent mogą wspólnie modyfikować projekt.
Istnieje możliwość wykonania mock-upu, czyli przymiarki nowego uśmiechu „na żywo”.
Po akceptacji estetyki i funkcji wykonujemy odbudowy ostateczne.
Dla pacjentów, którzy nie mogą pozwolić sobie na ceramikę, oferujemy metodę flow-injection – estetyczną, ekonomiczną i długoczasową alternatywę z materiałów kompozytowych.
Podsumowanie
Leczenie TMD, jeśli ma dawać trwałe efekty, musi być holistyczne i interdyscyplinarne.
Specjaliści pomagają dotrzeć do źródeł problemu, lecz utrwalanie efektów zależy od pacjenta – wykonywania ćwiczeń, dbania o higienę, regularnych kontroli.
Z doświadczenia wiemy jednak, że w trakcie leczenia wzrasta świadomość pacjentów i sami dopominają się o wizyty kontrolne.
Na końcu tej drogi pacjenci wchodzą do gabinetu już z szerokim, spontanicznym uśmiechem – a to dla nas największa nagroda i motywacja do dalszego rozwoju.
lek. dent. Anna Jelito
ekspert w dziedzinie okluzji